Hanefi ile Şâfiî’nin Arasındaki Fark Nedir? Bir Genç Yetişkinin Gözünden
Çocukken, Ramazan ayında iftar saatinin yaklaşmasıyla evdeki hazırlıklar hızlanırdı. Annem her zaman yemekleri koyduğunda, “Hadi, namaza geçelim” derdi. O sırada babam hep şöyle derdi: “Bir dakika, hemen kılacağız, acele etmeyin.” Babam, Hanefi mezhebine bağlıydı, annem ise Şâfiî. Çocuk aklımla bu farklılıkları hep garip bulurdum. Aynı Allah’a dua ediyorsak, neden bu kadar ayrılık olsun? Ama zamanla büyüdükçe, Hanefi ile Şâfiî’nin arasındaki farkları anlamaya başladım.
Bu yazıda, iki mezhep arasındaki farkları keşfederken, bir yandan da veri ve gözlemlerimden yola çıkarak bu farkların günlük hayatta nasıl tezahür ettiğini paylaşacağım.
Hanefi ve Şâfiî’nin Temel Farkları
Evet, Hanefi ile Şâfiî’nin arasındaki fark, bazen biraz karmaşık gibi görünebilir. Özellikle her iki mezhebin de kökeni aynı temele dayandığı için, ortak noktaları da bir hayli fazladır. Ama gelin, özellikle en çok dikkat çeken farkları inceleyelim.
Hanefi mezhebi, daha çok akıl ve içtihat (yorum) üzerinden şekillenen bir anlayışa sahiptir. Yani, Hanefiler, Kuran ve Hadislerin yanı sıra, olayların durumuna göre akıl yürüterek bir sonuca varmaya çalışırlar. Örneğin, namaz vakitlerinin başlangıcı konusunda Hanefi mezhebi, akşam vaktinin girip girmediğini tespit etmek için gözlemi ve zamanlamayı baz alır.
Şâfiî mezhebi ise, daha çok hadislerin doğrudan kabulüne dayanır. Yani, Şâfiîler, Hz. Muhammed’in sözlerini ve uygulamalarını, en saf haliyle kabul ederler. Bu nedenle, Şâfiîler bazen daha kesin ve net kurallar izlerler. Örneğin, namazın vaktinin girmesi konusunda, Şâfiîler, akşam vaktinin kesin olarak girip girmediğini daha erken bir şekilde belirleyebilirler.
Bir gün ofiste, mezhep farkı nedeniyle bir arkadaşımın kafasında bir soru işareti belirdi. Hanefi ve Şâfiî’nin farklılıklarından bahsettik. Şâfiî mezhebine bağlı olan arkadaşı, namazı genellikle çok daha erken kıldığını söylüyordu, oysa Hanefi bir arkadaşımız biraz daha geç kılmayı tercih ediyordu. Bu küçük fark aslında iki mezhep arasındaki derin bir farklılığı gösteriyor: Şâfiî daha çok “ne yapmalıyım” derken, Hanefi daha çok “nasıl yapmalıyım” sorusuna odaklanıyor.
Günlük Hayatta Hanefi ile Şâfiî’nin Farkları
Bunlar teorik farklar. Peki, bu farklar gerçek hayatta nasıl belirginleşiyor? Özellikle çevremde, büyük şehirde yaşayan insanlar olarak, bu farkların günlük yaşantımıza yansımasını gözlemledim. Mesela, bayram namazı… Her yıl bayram sabahı, çocukken eve gelen misafirlerin namazdan önceki farklı davranışlarını görürdüm. Bir grup daha erken gidiyor, diğer grup ise namazdan sonra geliyordu. Öğrendim ki, bayram namazı zamanında da Hanefi ile Şâfiî’nin farklılıkları devreye giriyor. Şâfiîler bayram namazını daha erken kılarken, Hanefiler biraz daha geç başlatıyorlar.
Bu tür küçük ama etkili farklar, bazen işyerindeki öğle molasında bile karşımıza çıkabiliyor. Çalıştığım şirketin kafeteryasında, öğle namazı vakti geldiğinde bazen bir grup çalışanın namaz kılma süresi, diğerlerinden biraz farklı oluyor. Biri hemen girmeyi tercih ederken, diğer grup biraz daha fazla zaman harcıyor. Bu, bir mezhep farkının ve kişisel tercihlerin küçük bir yansıması aslında.
Mezhepler Arasındaki Farklar ve Sosyal Hayat
Özellikle sosyal hayatta, Hanefi ile Şâfiî’nin arasındaki farklar bazen gerginlik yaratabiliyor. Ancak, çoğunlukla insanlar bu farkları hoşgörüyle karşılar. Özellikle şehirdeki kalabalık ortamda, hem Hanefi hem de Şâfiî mezhebine mensup insanlar bir arada yaşayabiliyorlar. Herkesin inancına saygı duymak, bu çeşitliliği hoş bir şekilde kabullenmek, sosyal barış açısından oldukça önemli.
Bir gün, arkadaşımın düğününe gittiğimde, namaz vakti geldi. Düğün salonunda insanlar birkaç farklı şekilde namaz kılmak üzere hareket ettiler. Kimi grup hemen yerinden kalkıp namaz kılmak üzere dışarıya çıktı, kimi grup ise salondaki bir köşede namazlarını eda etti. Bu durum, Hanefi ile Şâfiî arasındaki o ufak farkların sosyal hayatımızda ne kadar etkili olduğunu gözler önüne serdi.
Sonuç: Mezhep Farklarının Ötesinde
Sonuç olarak, Hanefi ile Şâfiî’nin arasındaki farkları anlamak, sadece teorik bir mesele değil, günlük hayatta, toplumsal ilişkilerde karşımıza çıkan bir konudur. Bu farklar, aslında bize farklı düşünme biçimlerini ve insanları anlama fırsatı sunar. Kimi zaman bir namaz vakti, kimi zaman bayram namazı, kimi zaman da bir arkadaşımızın düğününde karşımıza çıkabilir. Ancak unutmamalıyız ki, her mezhebin kendine özgü bir yolu ve bakış açısı vardır, ve bu çeşitlilik, toplumumuzun zenginliğidir.
Yani, Hanefi ile Şâfiî’nin arasındaki fark nedir sorusuna verilecek cevap, her iki mezhebin de özü itibariyle insanları Allah’a daha yakın kılmayı amaçladığıdır. Farklılıklar, sadece bir araçtır ve asıl olan insanın kalbindeki niyettir.