Mensub Nedir? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Açısından İnceleme
İstanbul’un sokaklarında yürürken ya da toplu taşımada, etrafımdaki insanların hayatlarına dair bir şeyler görmemek neredeyse imkansız. İnsanların farklı kimliklerini, mensubiyetlerini, kültürlerini bir arada görmek, bazen bizi düşündürüyor, bazen de bir farkındalık yaratıyor. “Mensub nedir?” sorusu, aslında toplumsal yapının ve bireylerin kimliklerinin çok temel bir parçasıdır. Bu kavram, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet açısından önemli bir yer tutar. Peki, mensubiyet gerçekten ne ifade eder? Bizim, birbirimize nasıl baktığımızla, nasıl etkileştiğimizle ne ilgisi var?
Mensub Nedir?
“Mensubiyet” kelimesi, bir kişinin ait olduğu, bağlı olduğu grup ya da kimlik anlamına gelir. Bu grup, genellikle sosyal, kültürel, dini ya da etnik temellere dayanır. Bir insanın mensubiyetini tanımlarken, onun hangi toplumsal yapıya, inanç sistemine, kültüre ya da coğrafyaya ait olduğunu sorgularız. Bu, çoğunlukla o kişinin kimliğini belirleyen unsurların başında gelir.
İstanbul’un yoğun trafiğinde, sabah işe giderken otobüste ya da metrobüste insanları izlerken bu mensubiyetin izlerini rahatça görebiliriz. Bir kişi, giyimiyle, tavırlarıyla, konuşma tarzıyla bir mensubiyet gösterebilir. Mesela, farklı dini inançlardan gelen kişilerin belirli kıyafetlere, sembollere sahip olmaları, onları o inanca dair belirli bir mensubiyetle tanımlar. Aynı şekilde, etnik kimlikler de mensubiyeti belirler; bir kişinin nereli olduğunu ya da hangi kültüre ait olduğunu konuşmalarından, davranışlarından anlayabiliriz.
Mensubiyet ve Toplumsal Cinsiyet
İstanbul’da kadın ve erkeklerin toplumsal olarak nasıl algılandığına dair pek çok örnek var. Özellikle kadınların toplu taşımada ya da sokakta karşılaştığı zorluklar, toplumsal cinsiyetin mensubiyetle ilişkisini net bir şekilde gösteriyor. Bir kadın, geleneksel olarak “kadın” olmanın getirdiği kimliklerle, toplum tarafından belirli bir mensubiyete sokuluyor. Ancak bu mensubiyet bazen, kadınları sınırlayan, onlara sadece belirli bir rol biçen bir hale gelebiliyor.
Örneğin, metrobüste yer vermek için sırasını bekleyen bir kadının “yer verilmeyen” bir erkekle karşılaşması, toplumsal cinsiyet eşitsizliğine dair çok sayıda örnekten sadece bir tanesi. Erkekler, toplumun genellikle “kamusal alanın sahipleri” olarak görüldüğü bir mensubiyetin parçası olurlar. Kadınlarsa, toplumda daha çok “evin” mensubu olarak algılanır. Bu ayrım, bazen kadınların iş yerlerinde ya da sokakta kendilerini savunmasız hissetmelerine yol açar.
Bir başka örnek ise, toplumda daha görünür olan toplumsal cinsiyet kimlikleriyle ilişkilidir. Trans bireylerin karşılaştığı zorluklar, onların mensubiyetini sorgulayan bir toplumsal yapının içinde yaşamalarına neden olur. Trans bireyler, genellikle hem toplum tarafından dışlanır hem de toplumsal cinsiyetin kendilerine biçtiği rollerle mücadele ederler. Bu, mensubiyetin toplumsal cinsiyetle olan bağlantısının ne kadar derin olduğunu gösteriyor.
Çeşitlilik ve Mensubiyet
Mensubiyet, aynı zamanda çeşitliliği ve farklılıkları da barındırır. İstanbul gibi büyük bir şehirde, farklı mensubiyetlere sahip çok sayıda insan bir arada yaşamaktadır. Burada yaşayan farklı etnik kökenlerden, dini inançlardan, kültürel geçmişlerden gelen insanlar, mensubiyetlerini her an hissettiriyor. Ancak bu çeşitlilik bazen çatışmalara da yol açabiliyor.
Geçen gün, sabah işe giderken metrobüste yanımda oturan bir adamın, “sen nerelisin?” diye sorması, mensubiyetin kimlikler arası bir ayrım yaratma gücünü yeniden hatırlattı. O an, mesela, benim “Bursalı” olmam, bu adamın benimle nasıl bir etkileşime gireceğini etkileyen bir faktör olmuştu. Hatta bazen, meslekten dolayı farklı bir mensubiyetle ilişkili olduğumuzu düşünen insanlar, bu algıyı bazen yanlış bir şekilde genelleyebiliyorlar.
Bir başka gözlemim, farklı etnik kökenlerden gelen bireylerin, toplumda “yabancı” ya da “dışlanmış” olarak algılanması. İstanbul’daki göçmen nüfusun artmasıyla birlikte, bu mensubiyetin getirdiği ayrımcılığa dair pek çok öykü duyuyorum. Göçmenler, genellikle kendi kimliklerine sadık kalmaya çalışırken, toplumda da bir yer edinmeye çalışıyorlar. Ancak ne yazık ki, bu çaba bazen dışlanma ve ötekileştirilme ile sonuçlanabiliyor. Onların mensubiyetleri, çoğu zaman onları toplumun “diğer” kısmı haline getiriyor.
Sosyal Adalet ve Mensubiyet
Mensubiyetin sosyal adaletle olan ilişkisi de oldukça karmaşık. İstanbul’daki toplumsal yapının içinde, her birey, kendi mensubiyetine göre farklı fırsatlar ve zorluklarla karşılaşıyor. İş yerinde, toplu taşımada ya da sosyal ortamlarda insanlar, ait oldukları gruba göre bazen avantajlar elde ederken, bazen de dezavantajlarla karşılaşabiliyorlar. Toplumsal adaletin sağlanabilmesi için, mensubiyetin kimlik üzerinde yarattığı bu farklılıkların ortadan kaldırılması gerekmektedir.
Eğitimde, iş yaşamında ya da toplumda insanlar arasındaki fırsat eşitsizliklerinin önüne geçmek için, mensubiyetin insanlar üzerinde oluşturduğu etkiyi anlamak gerekiyor. Bir kişinin, neye ait olduğuna dair toplumda bir etiket taşıması, onun haklarına ulaşmasını engelleyebiliyor.
Sonuç
Mensubiyet, hem kişisel kimliğimizin bir parçasıdır hem de toplumsal yapının önemli bir parçası olarak karşımıza çıkar. İstanbul gibi çok kültürlü bir şehirde, mensubiyet kavramı etrafında şekillenen toplumsal ilişkiler, bizi her gün yeniden düşünmeye itiyor. Toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet gibi kavramlar, mensubiyetin biçimlenmesinde büyük rol oynar. Bu, sadece bir kimlik meselesi değil, aynı zamanda toplumda nasıl bir eşitlik ve adalet anlayışının hakim olduğunu da gösterir. Mensubiyet, bazen sınırlayıcı olabilir ama toplumsal eşitlik ve adalet için bu sınırların kaldırılması gerektiği de bir gerçektir.